Regeneratieve landbouw

Regeneratieve landbouw speelt een steeds belangrijkere rol in de huidige maatschappij. Maar waarom en wanneer praten we over regeneratieve landbouw?  

Regeneratieve landbouw is een duurzame vorm van landbouw die gericht is op het herstellen en versterken van ecosystemen. Het verschilt van conventionele landbouw doordat het niet alleen probeert schade aan het milieu te minimaliseren, maar actief streeft naar regeneratie en verbetering van bodemgezondheid, biodiversiteit en waterbeheer. 

Door traditionele kennis te combineren met digitale innovaties maakt regeneratieve landbouw gebruik van verschillende methoden om de problemen op te lossen die worden veroorzaakt door verouderde landbouwpraktijken.  

Principes regeneratieve landbouw 

De belangrijkste principes van regeneratieve landbouw zijn: 

• Bodemgezondheid herstellen en verbeteren: Het bevorderen van een gezonde bodem is cruciaal in regeneratieve landbouw. Dit wordt bereikt door het verminderen van grondbewerking (zoals ploegen), het vermijden van chemische pesticiden en kunstmest, en het gebruik van natuurlijke compost en groenbemesters. Gezonde bodems houden beter water vast, zijn vruchtbaarder en ondersteunen een rijk bodemleven. 

• Biodiversiteit bevorderen: Regeneratieve landbouw stimuleert het gebruik van verschillende gewassen (polycultuur) en het integreren van vee in het landbouwsysteem. Dit helpt om de biodiversiteit te vergroten en vermindert de afhankelijkheid van monoculturen, die vaak leiden tot uitputting van de bodem. 
• Geen chemische inputs: In plaats van kunstmest en pesticiden, maakt regeneratieve landbouw gebruik van natuurlijke methoden zoals compost, rotatie van gewassen en biologische bestrijding van plagen om de vruchtbaarheid van de bodem te behouden en ziektes te bestrijden.
• Koolstofopslag in de bodem: Door methoden zoals minimale bodembewerking en het gebruik van bedekkingsgewassen, helpt regeneratieve landbouw koolstof vast te leggen in de bodem, wat bijdraagt aan de vermindering van CO2 in de atmosfeer en klimaatverandering tegengaat. 
• Waterbeheer: Regeneratieve landbouw bevordert methoden die water vasthouden in de bodem en erosie verminderen. Dit zorgt voor een beter waterbehoud en vermindert de negatieve impact op omliggende ecosystemen.
• Dierenwelzijn en integratie: Dieren worden geïntegreerd in het landbouwsysteem op een manier die zowel het welzijn van de dieren als het landschap ondersteunt. Rotational grazing (het regelmatig verplaatsen van vee) zorgt bijvoorbeeld voor natuurlijke bemesting en bevordert bodemgezondheid. 

Regeneratieve landbouwpraktijken

Regeneratieve landbouw maakt gebruik van verschillende praktijken die gericht zijn op het herstellen van ecosystemen, het verbeteren van de bodemgezondheid en het bevorderen van biodiversiteit. Hier is een overzicht van de belangrijkste praktijken: 

• Minimale bodembewerking (no-till of reduced tillage) richt zich op het verminderen van de verstoring van de bodem door mechanische bewerking zoals ploegen. Door de bodem zoveel mogelijk intact te laten, blijven de bodemstructuur en de micro-organismen in de bodem behouden. Dit vermindert erosie, verbetert de wateropslagcapaciteit en stimuleert de opbouw van organisch materiaal in de bodem, wat bijdraagt aan koolstofvastlegging. Het resultaat is een gezondere bodem die beter in staat is om voedingsstoffen vast te houden en gewassen te ondersteunen. 

• Gebruik van groenbedekkers (cover crops) is een techniek waarbij gewassen zoals klaver, rogge of luzerne worden geplant tussen de seizoenen van de hoofdgewassen. Deze gewassen beschermen de bodem tegen erosie en verbeteren de bodemstructuur door organisch materiaal en voedingsstoffen toe te voegen. Ze helpen ook onkruidgroei te onderdrukken en verminderen het verlies van nutriënten door uitspoeling. Groenbedekkers bevorderen daarnaast de biodiversiteit in de bodem en trekken nuttige insecten aan die de plaagdruk verminderen. 

• Permanente bodembedekking (mulching) houdt in dat de bodem continu wordt bedekt met organisch materiaal zoals bladeren, stro of compost of via doorlevende planten. Deze laag helpt de bodem te beschermen tegen erosie, verbetert de waterretentie en onderdrukt onkruidgroei. Bovendien breekt het organisch materiaal langzaam af, waardoor voedingsstoffen terugkeren in de bodem en het bodemleven wordt gestimuleerd. Mulching zorgt voor een natuurlijke en duurzame manier om de bodemkwaliteit te verbeteren zonder kunstmatige middelen. 

• Gewasrotatie (crop rotation) omvat het systematisch wisselen van verschillende gewassen op dezelfde percelen. Dit voorkomt uitputting van specifieke voedingsstoffen in de bodem en vermindert de opbouw van ziektes en plagen die vaak optreden bij monoculturen. Elke gewasgroep heeft unieke behoeften en invloeden op de bodem, waardoor rotatie de bodemgezondheid bevordert en het gebruik van pesticiden en kunstmest vermindert. Gewasrotatie kan ook bijdragen aan een verhoogde productiviteit en opbrengst van het land.
• Polycultuur en agroforestry zijn praktijken waarbij verschillende gewassen en bomen samen worden geteeld, wat de biodiversiteit verhoogt en de weerbaarheid van het ecosysteem versterkt. In agroforestry worden bijvoorbeeld bomen geïntegreerd in landbouwsystemen om schaduw te bieden, bodemerosie te voorkomen en koolstof vast te leggen. Polycultuur maakt gebruik van de complementariteit van gewassen om beter gebruik te maken van bodemvoedingsstoffen en ruimte, terwijl ziekten en plagen minder kans krijgen om zich te verspreiden door de variatie in gewassen.

• Compostering en organische bemesting zijn kernprincipes binnen regeneratieve landbouw die kunstmest vervangen door natuurlijke bronnen van voedingsstoffen. Compostering breekt organisch materiaal zoals plantenresten en mest af tot humus, die de bodemvruchtbaarheid verhoogt. Organische meststoffen voegen niet alleen voedingsstoffen toe, maar stimuleren ook het bodemleven, verbeteren de structuur en verhogen het vermogen van de bodem om water vast te houden. Dit draagt bij aan een duurzame en zelfvoorzienende landbouwpraktijk zonder afhankelijkheid van synthetische inputs. 
• Integratie van veeteelt (holistic grazing) houdt in dat vee wordt ingezet als onderdeel van het landbouwsysteem door middel van gecontroleerde, rotatiegraaspraktijken. Dieren worden periodiek verplaatst over het land, waardoor overbegrazing wordt voorkomen en de bodem voldoende tijd krijgt om te herstellen. Het natuurlijke gedrag van grazende dieren bevordert de bemesting van de bodem, wat helpt bij de opbouw van organisch materiaal en het verbeteren van de bodemstructuur. Dit creëert een synergie tussen gewassen en dieren, wat leidt tot een meer robuust landbouwsysteem. 

• Vermijden van synthetische chemicaliën betekent dat regeneratieve boeren zoveel mogelijk afzien van het gebruik van kunstmest, pesticiden en herbiciden. In plaats daarvan worden biologische methoden gebruikt, zoals natuurlijke vijanden van plagen en organische meststoffen. Dit helpt om de biodiversiteit in de bodem te behouden en voorkomt de opbouw van schadelijke stoffen in de grond en het water. Het vermindert ook de afhankelijkheid van externe inputs en verlaagt de kosten, terwijl de gezondheid van het ecosysteem intact blijft. 

• Waterbeheer speelt een belangrijke rol in regeneratieve landbouw door technieken te gebruiken die water vast houden en efficiënt gebruiken. Dit kan worden bereikt door regenwateropvang, zaai en bewerking met de hoogtelijnen mee,  en het herstellen van natuurlijke waterlopen. Keyline design is een techniek waarbij landvormen worden geoptimaliseerd om water op de juiste manier door het landschap te laten stromen en te laten infiltreren. Deze methoden helpen bij het behouden van water in het landschap en verminderen het risico op droogte en overstromingen. 
• Versterking van biodiversiteit is een essentieel onderdeel van regeneratieve landbouw. Door verschillende gewassen, bomen en dieren te integreren in het landbouwsysteem, wordt de biodiversiteit bevorderd, wat zorgt voor een stabieler en veerkrachtiger ecosysteem. Een divers systeem is beter bestand tegen plagen en ziekten, omdat er een breder scala aan natuurlijke vijanden aanwezig is. Biodiversiteit zorgt ook voor een betere bodemstructuur, verhoogde vruchtbaarheid en een meer evenwichtig ecosysteem waarin alle onderdelen met elkaar samenwerken.
• Wilde bestuivers en insecten bevorderen omvat het creëren van habitats voor natuurlijke bestuivers zoals bijen, vlinders en vogels. Dit kan worden gedaan door bloemenstroken aan te leggen of gewassen te planten die nuttige insecten aantrekken. Deze insecten zorgen voor natuurlijke bestuiving van gewassen en spelen een belangrijke rol in de bestrijding van schadelijke plagen. Het ondersteunen van wilde bestuivers vermindert de afhankelijkheid van commerciële bijen en chemische bestrijdingsmiddelen, en draagt bij aan een gezond en veerkrachtig ecosysteem. 

Succesverhalen over regeneratieve landbouw van over de hele wereld

La Ferme du Bec Hellouin (Frankrijk)

De Ferme du Bec Hellouin in Normandië is een emblematisch voorbeeld van regeneratieve landbouw. Door gebruik te maken van permacultuur en andere agro-ecologische technieken is deze boerderij erin geslaagd haar bodems te transformeren en zowel de productiviteit als de biodiversiteit te verhogen. Vandaag de dag wordt het aangehaald als een model voor duurzame landbouw in Europa.

Ferme des Quatre Temps (Canada)
Deze boerderij in Quebec maakt met succes gebruik van regeneratieve praktijken. Hun bodems, die aanvankelijk ernstig waren aangetast, zijn veel vruchtbaarder geworden dankzij de aanleg van permanente begroeiing en het gebruik van organische bodemverbeteraars. De boerderij produceert nu groenten van hoge kwaliteit en slaat grote hoeveelheden koolstof op.  

 

Boerderijen ondersteund door Farming For Climate (België) 

In België ondersteunt Farming For Climate momenteel 38 landbouwbedrijven. Deze bedrijven krijgen begeleiding bij het implementeren van duurzame landbouwpraktijken, met als doel de ecologische voetafdruk van hun activiteiten te verkleinen. Door middel van technische ondersteuning, financiering en netwerkvorming helpt Farming For Climate deze bedrijven om efficiënter en milieuvriendelijker te werken. Daarnaast creëert de organisatie een brug tussen landbouwers en bedrijven, wat zorgt voor wederzijds voordeel.


Winstgevendheid en economisch model
In tegenstelling tot conventionele landbouw, die afhankelijk is van dure chemische inputs, verlaagt regeneratieve landbouw de kosten op lange termijn. Door te investeren in de gezondheid van bodems en ecosystemen zien boeren dat hun boerderijen veerkrachtiger worden, zowel economisch als ecologisch. Regeneratieve boerderijen kunnen beter omgaan met klimatologische en economische schokken, terwijl ze minder afhankelijk zijn van externe inputs zoals chemische meststoffen en pesticiden.

De uitdagingen van de overgang
De overgang naar regeneratieve landbouw brengt echter uitdagingen met zich mee. Veel boeren aarzelen om deze praktijken toe te passen vanwege het gebrek aan financiële en technische ondersteuning. Het huidige landbouwbeleid, vooral in Europa, geeft nog vaak de voorkeur aan intensieve landbouw.

Hoe past Farming for Climate in dit geheel?

Dankzij de fondsen die door bedrijven en particulieren worden ingezameld, kan de vereniging boeren voorzien van extra middelen voor duurzame en veerkrachtige verandering. Boeren stellen agro-ecologische transitieprojecten voor aan de vzw over een periode van 3 jaar om af te stappen van het conventionele landbouwmodel. Dit nieuwe, op ecosystemen gebaseerde model zal helpen om de planeet te beschermen en voedsel veerkrachtiger te maken.
Praktisch gezien denken de boeren na over een langetermijnproject en de stappen die ze moeten nemen om daar te komen, met de hulp van een adviseur (als die er is). Vervolgens nemen ze contact met ons op via ons contactformulier en leggen ze het project aan ons voor. Het project wordt bestudeerd en vooraf gevalideerd op basis van vooraf vastgestelde agro-ecologische criteria. Vervolgens wordt het opgenomen in onze database en aangeboden aan een of meer bedrijven ter ondersteuning. 

Waarom is ondersteuning via Farming for Climate belangrijk?
Ons initiatief biedt de middelen om een concreet lokaal beleid voor duurzame ontwikkeling te implementeren. Het is ook een belangrijk voordeel voor het aantrekken en behouden van talent door hen een baan te geven in een omgeving die werknemers motiveert. Tot slot kunnen de boeren zo de loyaliteit van hun klanten winnen door hun engagement op lange termijn aan te tonen en hun producten te koppelen aan dit maatschappelijk verantwoorde initiatief.