In oktober 2024, op het evenement “Boeren met bomen: de weg naar 2035”, benadrukte Vlaams minister van Landbouw en Leefmilieu – Jo Brouns – het belang van agroforestry, een landbouwpraktijk die bomen en gewassen combineert. Volgens haar is deze methode een “krachtige stap naar een duurzame landbouwtoekomst”. Bovendien, waarom is het essentieel voor de landbouw van morgen?
Betere CO2 vastlegging en een beschermend microklimaat
Onderzoek door het Agroforestry Consortium, geleid door het ILVO-instituut in België, heeft aangetoond dat agroforestrysystemen tot zeven ton CO2 per hectare per jaar kunnen opslaan. Door koolstof vast te leggen in hun hout en de omringende bodem helpen bomen de klimaatverandering tegen te gaan. Ze creëren ook een beschermend microklimaat, waardoor de impact van sterke wind, extreme temperaturen en hevige regenval wordt verminderd. Deze eigenschappen zijn vooral cruciaal in een tijd waarin extreme weersomstandigheden toenemen.
Waterbeheer en bodembehoud
Een ander belangrijk voordeel van agroforestry is waterbeheer. Bomen helpen om water in de bodem vast te houden en te herverdelen, waardoor het risico op erosie en bodemverzadiging wordt beperkt. De diepe wortelsystemen van de bomen vertragen de verdamping, waardoor water toegankelijker wordt voor aangrenzende gewassen, vooral in tijden van droogte.
Verhoogde biodiversiteit
Agroforestry bevordert ook de biodiversiteit. Door kruidachtige en bloeiende planten tussen de bomenrijen te planten, creëren we habitats voor verschillende bestuivende insecten (zoals solitaire bijen), vogels en kleine zoogdieren. Deze natuurlijke corridors spelen een essentiële rol in het behoud van lokale ecosystemen. Bovendien kunnen natuurlijke vijanden van ongedierte, zoals lieveheersbeestjes en sluipwespen, goed gedijen in deze omgevingen, waardoor er minder pesticiden nodig zijn.
Productiviteit en winstgevendheid
Hoewel agroforestry kan leiden tot een gemiddelde vermindering van 20% in de productiviteit van conventionele landbouwgewassen door de concurrentie tussen bomen en planten voor water en licht, wordt deze vermindering grotendeels gecompenseerd. Bomen leveren bijkomende producten zoals hout, fruit enzovoort. Deze gediversifieerde inkomstenbronnen stellen boeren in staat om hun risico’s te spreiden en nieuwe markten aan te boren, zoals die voor lokaal fruit, sappen of biobrandstoffen.
Sterke politieke steun
Sinds de invoering van de bosbouwsubsidie in 2012 werd ongeveer 280 hectare nieuwe agroforestrypercelen ondersteund in Vlaanderen. Minister Jo Brouns heeft echter benadrukt dat er meer bewustzijn en een gunstiger beleidskader nodig is om deze praktijk op grote schaal te ontwikkelen. Er moeten stimulansen en speciale opleidingen komen om landbouwers aan te moedigen agroforestry toe te passen.
Het Agroforestry Consortium is van plan om tegen 2035 een routekaart te publiceren met prioritaire acties om agroforestry op grote schaal te promoten. Dit omvat de ontwikkeling van nieuwe praktische hulpmiddelen, zoals interactieve kaarten van bestaande agroforestrypercelen en demonstratiesites. Boeren kunnen dan profiteren van gepersonaliseerde ondersteuning om hen te helpen deze praktijk in te voeren.
Kortom, zoals minister Jo Brouns zei, is agroforestry niet gewoon een terugkeer naar voorouderlijke landbouwpraktijken, maar een stap in de richting van moderne, duurzame en veerkrachtige landbouw. Door bomen en gewassen te combineren, biedt deze methode niet alleen belangrijke ecologische voordelen, maar opent ze ook de weg naar een grotere rentabiliteit voor landbouwbedrijven. Met een groeiende steun zou agroforestry een centrale rol kunnen spelen in de toekomst van de landbouw in Vlaanderen en daarbuiten.
Agroforestry wereldwijd: een steeds populairder concept
Wereldwijd beslaat agroforestry ongeveer 1 miljard hectare, wat neerkomt op 43% van de landbouwgrond, volgens de FAO. De toepassing verschilt echter sterk per regio. In Afrika bezuiden de Sahara gebruikt tot 80% van de boeren traditionele vormen van agroforestry. Ze combineren hierbij bomen met gewassen zoals gierst en sorghum. Hoewel deze praktijk in Europa minder wijdverspreid is, wint ze aan populariteit dankzij subsidies en stimulansen voor duurzamere landbouw.
In de Verenigde Staten bevindt agroforestry zich nog in een ontwikkelingsstadium. De adoptie is momenteel lager dan in andere regio’s. Echter, er zijn baanbrekende initiatieven die erop gericht zijn het gebruik van agroforestry uit te breiden. Deze initiatieven richten zich vooral op het herstel van aangetast land en de vastlegging van koolstof. In Azië hebben landen als India agroforestry ook overgenomen, met ongeveer 25 miljoen hectare die aan deze praktijk is gewijd.
